جبار آذین، منتقد و کارشناس سینما در گفتوگو با خبرگزاری «حوزه»، درباره جدیدترین ساخته ابراهیم حاتمی کیا، اظهار کرد: «به وقت شام» عنوان جدیدترین کار حاتمی کیا است که در آن فیلمساز سراغ موضوعی رفته که در این چند سال اخیر به خوبی در سراسر جهان لمس و حس میشود. در این فیلم کارگردان با محور قرار دادن بحث مدافعان حرم جدا از این خواسته به یکی از الزامات روز بپردازد خواسته ادای دینی به مدافعان حرم نیز داشته باشد، هدفی که در رسیدن به آن موفق نیز بوده است.
وی افزود: درباره «به وقت شام» به دو طریق میتوان اظهار نظر کرد. ابتدا اینکه بخواهیم به بحث مفهومی کار توجه کنیم؛ دوم اینکه بخواهیم مسائل فنی فیلم را مد نظر قرار دهیم. در گام اول ارزیابی خود را پیرامون فیلم با نقد مفهومی کار آغاز میکنیم. حاتمی کیا نگاهی که در فیلمش به داعش داشته با برداشتهای دیگر کمی متفاوت است. یعنی ما در گوناگونی شخصیت را در میان افراد داعش مشاهده میکنیم. در ضمن با شخصیتپردازی که پیرامون آنها شده در مییابیم هر یک با چه انگیزهای به این گروه انحرافی وارد شدهاند.
آذین با تاکید بر اینکه درباره شخصیتهای مثبت نیز شخصیتپردازی خارج از کلیشههای رایج است، گفت: در «به وقت شام» نقشهای مثبت نیز صرفا آدمهای خوبی نیستند، بلکه آنها نیز با مشکلات متعددی در زندگی مواجه هستند که به طور طبیعی هر آدمی با آن درگیر است. برای مثال پدر و پسری که قهرمانان فیلم هستند با هم اختلاف نظر دارند و پسر در زندگی شخصی نیز با مشکلاتی رو به رو است. در چنین شرایطی، وقتی شخصیت در میان این مشکلات راه خود را باز مییابد تماشاگر آن را باور کرده و با آن ارتباط برقرار میکند.
این منتقد سینما ادامه داد: بحث دیگری که در «به وقت شام» مد نظر قرار گرفته موضوع روشنگری که در فیلم لحاظ شده؛ یعنی ما در فیلم با چهره واقعی داعش آشنا میشویم. این گروه که اسلام را بهانهای قرار داده تا به واسطه آن دست به کشتار زند، در حقیقت گروهی وامانده است که هیچ حرفی برای گفتن ندارند، بلکه تنها میخواهند دستآویزی پیدا کنند که در آن هیچ نشانی از ارزش اسلامی یافت نمیشود، برای مثال کشتار افراد بیگناه یا تعرض به زنان از جمله این جنایت است که برای آن هیچ توجیهی نمیتوان پیدا کرد.
این مدرس سینما درباره مباحث فنی فیلم نیز گفت: در «به وقت شام» حاتمیکیا به پختگی دست یافته که به کار به لحاظ ساختار زیبایی خاصی بخشیده، برای مثال در حوزه فیلمنامهنویسی نویسنده با ایجاد تعلیقهای مختلف باعث شده تا تماشاگر تا انتها نتواند پایان فیلم را حدس بزند؛ در همین رابطه باید به پایان بندی فیلم هم اشارهای داشته باشیم؛ در صحنه فینال، قهرمانی که در ابتدا با شکهای مختلف مواجه بود راه خود را یافته و دست به اقدامی میزند که تحسین برانگیز است.
آذین متذکر شد: این نگاه کارگردان اقدامی تیزهوشانه است، چون حاتمیکیا خواسته به این واسطه تماشاگر را در موقعیتی همسو با قهرمان قرار دهد و بگوید که برای قهرمان بودن حتما نیازی به هیکل عضلانی نیست، بلکه هر کدام از ما میتواند در موقعیتیهای خاص، نقش قهرمان را بازی کند، البته در صحنه پایانی قهرمان فیلم با فدا کردن جانش به دیگران زندگی میبخشد و این حرکت تنها یک اقدام قهرمانگونه نیست، بلکه برگرفته از ایمانی است که فرد به واسطه آن، به چنین امتیازی دست مییابد.
وی درباره بازیگران این فیلم هم گفت: مهدی حجازیفر و بابک حمیدیان دو بازیگر ایرانی این فیلم سینمایی هستند و دیگر هنرمندان عرب زبان هستند. بازیگران عربی همگی از جمله بهترینهای سینمای سوریه و لبنان هستند، برای مثال "پیر داغر" یکی از این بازیگران است که زیبایی خاصی در بازیش دیده می شود. در رابطه با بازیگری میتوان به نکته خوب دیگری هم اشاره کرد. آنهم هماهنگی بازیگران ایرانی با همکاران عرب خود است. این یکدستی نشان میدهد که معنا و هدف فیلم مورد نظر تمامی عوامل گروه است، برای همین با تمام وجود برای کارشان انرژی صرف کردهاند.
این بازیگر متذکر شد: صحنههای هوایی این فیلم سینمایی یکی از زیباترین بخشهای این فیلم سینمایی است که در سینمای ایران نمونه آن را کمتر میتوان مشاهده کرد. در ضمن جلوههای ویژه این کار که توسط هنرمندان ایرانی خلق شده در حد و استانداردهای سینمای ایران مطلوب و خوب است. مطلب بعدی که میتوان از آن به عنوان نقطه قوتی دیگر نام برد به فیلمبرداری و موسیقی این فیلم مربوط میشود که به نظرم به لذتهای بصری این فیلم افزوده است.
وی در پایان گفت: استقبالی که از این فیلم در گیشه به عمل آمده، نشان میدهد مردم قدر قهرمانان و ایثارگران خود را میدانند؛ تنها کافیست در کاری به شکلی زیبا به موضوع توجه شده باشد، اتفاقی که در «به وقت شام» رخ داده و ما زیبایی معنایی را در کنار زیبایی بصری شاهد هستیم.